Duitse graven in Nederland op burgerbegraafplaatsen

Laatste wijziging: 5 augustus 2024.

Bijna alle gevallen Duitsers zijn na de tweede wereldoorlog overgebracht naar Ysselsteyn. Toch vind je op diverse begraafplaatsen in Nederland nog Duitse graven die nooit zijn overgebracht. Deze liggen in graven die zelf aangekocht zijn door nabestaanden of in graven die als monument gezien worden en niet thuis horen op Ysselsteyn. Ook vind je een graf van een Duitser die de oorlog overleefde en voor zijn daden het Nederlands Verzetsherdenkingskruis ontving.
Hieronder vind je de locatie van al deze graven. Waar mogelijk een foto en informatie over het graf. Van de graven waar nu nog geen foto bij staat volgt die zsm wanneer ik het graf bezocht heb. Heb ik graven en/of locaties gemist waar nog steeds Duitse soldaten begraven liggen in Nederland, laat het aub weten via een reactie. Mag per mail of als reactie onder het bericht.

Nes Ameland

Nog voordat Duitsland Nederland was binnengevallen stortte op 31 maart 1040 een Duits vliegtuig neer bij Ameland met vier inzittenden.
Alle vier kwamen hierbij om het leven. Twee zijn Missing in Action, één ligt op Ysselsteyn (Helmut Biester) en de vierde ligt in gekocht graf in Nes op de RK begraafplaats. Zijn naam luidt Josef Wille en is 31 jaar oud geworden. Hij was een meteoroloog. Een foto van zijn graf vind je hier

Vorden

Hier liggen 10 Duitsers in een privé aangekocht graf. Omdat het complete graf met zerken en stèle niet mee mocht naar Ysselsteyn, enkel de lichamen, hebben nabestaanden ervoor gekozen het graf in Vorden te laten waar het vandaag de dag nog steeds te vinden is. Je vindt dit graf achteraan op de begraafplaats, behoorlijk weggestopt. Als je het pleintje met geallieerde graven ziet liggen dan ben je er vlakbij.
Wie liggen er?

  • Franz Rauchenberger, Simon Berndlstetter en Gottlieb Ritter kwamen om bij een treinbeschieting in Kranenburg op 26 maart 1945.
  • Hugo Fritz, Adolf Hild, Heinz Burkhardt en Walter Zaumsegel kwamen om bij het neerstorten van hun nachtjager JU-88. Deze werd om 23.00 op 26 maart 1945 door een Britse Mosquito neergeschoten. De vader van Adolf Hild kocht het graf voor de vier slachtoffers.
  • Gustav Platen en Wilhelm Maack met onbekende doodsoorzaak.
  • Klaus Heymann. Doodgeschoten door collega’s. Vermoedelijk voor desertie.


Heino

Op de begraafplaats in Heino staat een betonnen kruis met een metalen naamplaat met daarop de naam Karl Bokelmann. Jarenlang bezocht de dochter het graf van haar vader in Heino. Ze vond het echter vreemd dat het graf ineens 1 rij naar achter verplaatst was toen de andere Duitsers werden overgebracht naar Ysselsteyn. Ze wilde haar vader in Heino behouden omdat dit dichterbij was en zocht er verder niks achter dat het graf verplaatst was. Bij een later bezoek aan de begraafplaats werd duidelijk gemaakt dat het betreffende graf leeg was en dat haar vader per ongeluk was overgebracht naar Ysselsteyn en dat dit nooit gecorrigeerd is. De dochter heeft het graf van Karl nooit bezocht in Ysselsteyn, voor haar ligt hij nog steeds op Heino en daar ligt hij nu in 2023 nog steeds.

Het is dus geen echt graf op Heino maar een symbolisch graf. Foto volgt nog.

Holten: Oude begraafplaats

In Holten verloren 52 Duitsers hun leven tijdens de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding in 1945. Ze werden begraven in veldgraven en daarna overgebracht naar de oude begraafplaats in Holten.

Van deze groep werden vijftig soldaten herbegraven op de Duitse militaire begraafplaats in Ysselsteyn.

Hans Kappaun werd kort na de oorlog herbegraven in zijn woonplaats Andernach. Het stoffelijk overschot van een andere Duitse soldaat bevindt zich echter nog steeds in Holten. Op zijn grafsteen staat de naam ‘Karl Heinz Keller’, gevolgd door de geboorte- en sterfdata *12-5-1927 †8-4-1945. Elk jaar kwam zijn familie naar Holten om het graf van hun zoon te bezoeken.

Je vindt het graf heel eenvoudig als je de begraafplaats via de zij-ingang op loopt. Deze zit aan de parkeerplaats van de supermarkt. Als je door de poort loopt volg je het pad +-20 meter en dan rechts bij de grote boom ligt het graf van Karl.

Ophemert: Algemene begraafplaats

Buiten het centrum van Ophemert aan de Hermoesestraat vind je tussen de akkers de Algemene begraafplaats van Ophemert. Wanneer je de begraafplaats oploopt en het pad rechtdoor volgt dan loop je zo op de twee graven van de Duitsers. Een groot wit kruis staat achter de 2 kleine betonnen kruisjes. Metalen plaatjes op de kruisjes vertellen de namen. Onderhoud lijkt er niet/nauwelijks gepleegd te worden. De naamplaatjes moesten eerst schoongeboend worden eer ik ze kon lezen, de 2 grafkaarsen zijn compleet verzand.

Hier ligt Bruno Moskalik. Geboren 10 januari 1915 en op 26 oktober 1944 overleden te Ophemert. Ze staken met acht personen met een roeibootje de Waal over. Doordat het verzet hun boot gesaboteerd had maakte hij water waardoor de 8 Duitsers te water raakten en zeven van de acht verdronken. Bruno was daar één van.
Zijn buurman is Günther Ahls. Een stukje jonger, geboren op 9 december 1924 en overleden op 29 september 1944, ook te Ophemert. Op de website oorlogsslachtofferswestbetuwe.nl kun je de verhalen lezen van beide mannen. Link staat onderaan pagina.


Steenwijk: R.K begraafplaats

Aan de Meppelerweg te Steenwijk ligt de R.K begraafplaats. Hier vind je 1 graf van een Duitser die niet is overgebracht naar Ysselsteyn of Duitsland.
Heinrich Walter Hartmann had een functie bij de Luftwarndienst en is op 14 april in Groningen gesneuveld. In oktober 1948 is hij vanaf de Zuiderbegraafplaats aldaar overgebracht naar de R.K begraafplaats te Steenwijk. Zijn Nederlandse echtgenote is in 1984 bijgezet.

Foto volgt nog.

Amersfoort: Rusthof

Alfons Krienen, een volksduitser die geboren was in Brazilië maar voor zijn studie ten tijde van het uitbreken van de oorlog in Duitsland was. Hij werd tegen zijn zin opgeroepen voor Duitse dienstplicht en kwam zodoende in Nederland terecht. Hij kon zich niet verenigen met zijn taak en het Nazisme waardoor hij maar 1 uitweg zag. Zelfmoord. Op 29 augustus 1943 pleegde hij zelfmoord en hij werd vervolgens begraven op de begraafplaats Rusthof in Amersfoort. Na de oorlog werden de Duitse graven overgebracht naar Ysselsteyn op één na. Het graf van Alfons Krienen. Hij kreeg van zijn familie een particulier graf op Rusthof waar later zijn moeder ook werd bijgezet.
De grafsteen is erg lastig te vinden. Het vak waar hij ligt is Nr11 en dan graf nr 253. het graf vind je in de struiken/achter de struiken een paar meter vanaf het pad.

De tekst op de grafsteen is op de foto niet/nauwelijks te lezen maar vermeldt dit:

Alfons Krienen Geb: 14-07-1924 Gest: 29-08-1943
Kaethe Krienen-Lehner Geb: 05-08-1899 Gest: 25-07-1957
Alfons Krienen Geb: 22-07-1898 Gest:

De vader ligt volgens de steen dus niet in dit familiegraf en het is onbekend wanneer hij is overleden.

Onderaan de zerk staat een gedeelte uit een Duits lied genaamd: Wir sind ein Volk, vom Strom der Zeit. De tekst is enigszins aangepast.

Wir sind wie sand,
vom Strom der Zeit,
Gespült ans Erdeneiland,
voll Unruh und voll Herzeleid,
bis heim uns holt der Heiland.
Das Vaterhaus ist immer nah,
Wie bitter auch die Lose,
es ist das Kreuz von Golgatha,
Heimat für Heimatlose.

Elspeet: Algemene begraafplaats

Wilhelm Heinrich Ernst Camlott. Gevallen 11-4-1945. Deze Duitser was actief voor het verzet en werd tijdens een ophanden zijnde dropping van wapens op 11 april doodgeschoten door andere leden van het verzet. Dit berust op een fout daar ook zijn Nederlandse collega verzetsman Reier Schouten wordt doodgeschoten tijdens die actie. Ernst en collega’s rijden over de heide als ze een Brits vliegtuig spotten. Ze duiken van de auto omdat ze bang zijn beschoten te worden. Dit blijkt echter een dropping te zijn waar ze per ongeluk op stuiten. Als het vliegtuig is over gevlogen gaat 1 van hen zijn jas uit de auto halen en Ernst vraagt of hij ook zijn geweer kan meenemen.
Vanwege de Duitse tongval van Ernst werden ze aangezien voor Duitsers door het verzet dat verstopt lag in de bosjes bij de dropping. Ze begonnen meteen met vuren en hierbij vielen Ernst en Reier. Naderhand kwamen ze er pas achter 2 collega’s gedood te hebben.

Ereveld Loenen

Dr. Gerhard Wander ontving postuum in 1977 de hoogste onderscheiding van Israël, de Yad Vashem.
Hij zette zich tijdens de Tweede Wereldoorlog in als een bewust anti-nazi om joden te helpen. Dr. Wander werkte oa als assistent van advocaat Calmeyer en beoordeelde verzoeken van joden om als Ariër te worden erkend, waardoor ze ontsnapten aan deportatie. Hij wist gunstige beslissingen te verkrijgen en behoedde velen voor vervolging.
Toen de Duitse autoriteiten argwaan kregen, kreeg hij problemen en werd hij opgeroepen voor militaire dienst in Duitsland. Hoewel zijn bureau officieel werd opgeheven, bleef hij in het geheim werken en had hij contact met belangrijke personen uit de Nederlandse illegaliteit. Dr. Wander dook onder en bleef ondergronds actief. Op 22 januari 1945 werd hij echter betrapt, probeerde te vluchten maar werd neergeschoten en gedood. Hij werd aanvankelijk in Amsterdam begraven en later herbegraven in Ysselsteyn tussen zijn landgenoten.

Zijn voormalige secretaresse en tevens minnares Jacoba Hanneman bezocht na de oorlog Ysselsteyn en vond dat Gerhard daar niet behoorde te liggen vanwege zijn hulp aan vele joden. De oorlogsgravenstichting was het hier mee eens en hij werd in de jaren 60 bijgezet op het ereveld in Loenen. Dr. Wander werd gezien als een voorbeeld dat niet alle Duitsers slecht waren en dat generalisaties onjuist waren. Zijn verdiensten voor Nederland werden erkend door zijn bijzetting op het ereveld. Je vindt zijn graf in vak C nr 167. Op zijn voormalige graf in Ysselsteyn staat nu een boom.

Klein-Zundert:

De Duitse verzetsstrijder Joep Henneboel ligt begraven op de begraafplaats van Klein Zundert. Dankzij hem zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog velen gered van deportatie. De moeder en broer van voormalig talkshowpresentator Frits Barend waren enkelen van die velen.

Joep Henneboel, de naam die hij ging dragen na zijn naturalisatie tot Nederlander in 1962, werd in 1909 als Jupp Henneböhl geboren te Berge in Duitsland. In nazi-Duitsland werd hij ‘gedwongen’ geplaatst bij de Grüne Polizei, waar hij de functie van opperwachtmeester bekleedde. Hij werd gestationeerd in Amsterdam en kreeg daar opdrachten om te helpen bij razzia’s.

Vanuit zijn geloofsovertuiging was Henneboel het niet eens met deze opdrachten. Hij zocht contact met verzetsmensen om hen te waarschuwen voor de razzia’s en bracht zichzelf daardoor in groot gevaar. Door zijn acties werden honderden mensen gered van deportatie. Na de oorlog trouwde Joep Henneboel met Franciska van Putten (†24-6-2004), dochter van een verzetsman. Samen runden ze een sigarenzaak aan de Wittenkade in Amsterdam-West. Voor zijn acties werd Henneboel als één van zes Duitsers in 1984 onderscheiden met het Nederlands Verzetsherdenkingskruis. In 1977 verhuisde Henneboel vanuit Amsterdam naar Klein Zundert alwaar hij op 3 augustus 1990 is overleden. Hij ligt begraven op de Rooms Katholieke begraafplaats in Klein Zundert. Lees zijn verhaal op de Internetbode, link onderaan de pagina. Foto van zijn graf volgt.

Weert: Begraafplaats Molenpoort

Geheel links in de hoek vanaf de oude hoofdpoort gezien vind je de sarcofaag met zeven omgekomen Duitsers uit de eerste wereldoorlog. Deze zeven Duitsers vielen bij de ‘ramp van Hamont’. De oorlog was net afgelopen in 1918 toen een Duitse munitietrein in Hamont (B) door een onbekende reden ontplofte en er vele doden vielen. Hoeveel precies is nooit duidelijk geworden, minimaal 35 hiervan liggen in Leopoldsburg en 7 dus in Weert.

Gebruikte bronnen