Doodsoorzaken in 1945

Laatste wijziging: 12 oktober 2024.

In deze zevendelige serie kun je op basis van overlijdensaktes de verschillende doodsoorzaken lezen van de gesneuvelde/overleden/omgekomen mensen die voor Nazi-Duitsland vochten of zich hebben ingezet om de oorlogsmachine draaiende te houden. Ook zullen er vanaf 1944 Nederlanders bij zitten die zijn overleden in een interneringskamp waarvan niet zeker is of ze daar terecht zaten. Ook zijn er Duitse burgers geëvacueerd uit Duits oorlogsgebied die in Kamp Vught terecht kwamen en daar overleden.
Per jaar vat ik samen wat de meest voorkomende doodsoorzaak was en benoem ik de overige doodsoorzaken. Hierbij komt meteen een vermelding dat niet van alle personen een overlijdensakte te vinden is waardoor de doodsoorzaak van die personen dus onbekend blijft. Ook melden ze lang niet altijd de exacte doodsoorzaak en soms zijn ze erg gedetailleerd. De focus ligt vooral op oorzaken anders dan “gesneuveld in gevecht”. Denk hierbij onder andere aan ongevallen, ziektes en zelfmoorden.

In dit zesde deel gaan we verder in 1945. In dit deel januari 1945 tot en met 5 mei, bevrijdingsdag. Na 5 mei sneuvelden en overleden er nog diverse Duitsers en Nederlanders, deze worden behandeld in het zevende en laatste deel.

Veel gebruikte termen

Op de overlijdensaktes kom je vele termen tegen. Hieronder de meest gebruikte en de uitleg.

  • Unfall: Door een ongeval om het leven gekomen. Dit kan een verkeersongeval zijn maar ook een val van het dak waarbij de persoon overlijdt.
  • Verstorben: Overleden. Wordt hoofdzakelijk gebruikt bij een natuurlijke of niet gewelddadige dood.
  • Gefallen: Gesneuveld. Veelal door een gewelddadige doodsoorzaak overleden.
  • Selbstmord: Zelfmoord.
  • Selbstmord durch Erschießen: Zich van het leven beroofd door schieten met een (vuur)wapen.
  • Selbstmord durch Erhängen: Zich van het leven beroofd door ophanging.
  • Selbstmord durch Ertrinken: Zich van het leven beroofd door verdrinking.
  • Freitod: Zelfmoord.
  • Ertrunken: Verdronken.

Tabel met doodsoorzaken

Hieronder de tabel met doodsoorzaken van 1-1-1945 tot en met 5-5-1945. In de lijst zijn enkel de gegevens opgenomen van 5915 bekende overledenen die een aantoonbaar graf hebben. Er zijn 315 onbekende doden dit jaar die dus niet meetellen in deze data. De doden na 5 mei 1945 komen in een volgend artikel aan bod.

Er zijn dus ~6230 graven bekend met een overlijdensdatum in 1945 (tot en met 5 mei) op Ysselsteyn. Deze telling bevat alle bekende/geïdentificeerde personen maar ook de kruizen met “Ein Deutscher soldat” waarvan bekend is dat ze in 1945 overleden.

Om dubbele vermeldingen te voorkomen heb ik de personen waarvan bekend is dat ze vermoedelijk op Ysselsteyn liggen niet meegenomen in deze tabel. Deze personen zal ik op een later tijdstip behandelen. Dit zijn er +- 2800 over de gehele oorlog.
De benoemde aantallen oorzaken zijn dus op basis van overlijdensaktes. Er is geen verder onderzoek uitgevoerd per geval of de aktes 100% correct zijn.
Ik kan niet genoeg benadrukken dat onderstaande getallen niets meer betekenen dan het minimum aantal gevallen per doodsoorzaak.

DoodsoorzaakAantallenUitleg
Gefusillleerd na kriegsgericht23Doodgeschoten na veroordeeld te zijn voor het Duitse gerecht.
Gefusilleerd na deserteren5Doodgeschoten na "fahnenflucht".
Gefusilleerd door geallieerden3
Gedood in gevecht door de NBS7Tijdens gevechten gedood door de Binnenlandse strijdkrachten
Gefusilleerd (reden onbekend)15Vanwege onbekende reden doodgeschoten.
Geliquideerd door onbekende daderNBAanslag gepleegd op persoon, niet bekend of het gerichte verzetsactie was
Geliquideerd door verzet/Omgekomen bij actie van verzet38Aantoonbaar door verzet doodgeschoten
Kopfschüss23Deze hadden als vermelding "Kopfschüss" als doodoorzaak. Dit omvat "geraakt door granaatsplinters" als wel "door kogel in hoofd geraakt".
Neergestort (mislukte landing/crashlanding)NBSpreekt voor zich
Neergestort (motorische problemen)NBNeergestort door technische problemen, niet veroorzaakt door (vijandelijk) vuur
Neergestort (na luchtafweer)25Neergehaald door luchtafweer van de vijand of door eigen vuur
Neergestort (na luchtgevecht/neergeschoten door vliegtuig)36Spreekt voor zich
Neergestort (onbekende oorzaak)47Werd geen reden weergegeven bij de crash/cq nog niet onderzocht
Omgekomen bij een artillerie- of andere granaataanval30Omgekomen door artillerievuur, handgranaten, antitankwapens
Gesneuveld/Gefallen867Gesneuveld door onbekende oorzaak. "Gefallen"
Neergestort (Botsing met ander vliegtuig)NBNeergestort na een botsing in de lucht met 2 eigen vliegtuigen
Omgekomen bij bombardement/Luchtaanval54Direct overleden door bombardement, beschieting artillerie etc.
Omgekomen bij het ruimen van zeemijnNBVoornamelijk zeelieden van Minensuch flottiles die bij het zoeken/ruimen van zeemijnen omkwamen
Ongeval (oorzaak onbekend)65"Unfall" met onbekende oorzaak. Veelal niet vermeld.
Ongeval: Bij onbekende handeling met landmijnen omgekomen4Door een (land)mijnexplosie omgekomen. Onbekend of hij erop ging staan of bij het leggen of scherpstellen is omgekomen.
Ongeval: Met detonatie van munitie (Blindganger)4Ontploffing van munitie al dan niet blindgangers of munitievoorraden.
Ongeval: Met een vuurwapen omgekomen (oorzaak onbekend)2Omgekomen door een vuurwapen. Kan door onzorgvuldige handeling met wapens zijn maar ook doodgeschoten door de wacht. Exacte reden dus niet vermeld.
Ongeval: Op landmijn gelopen1Op eigen landmijn gelopen.
Ongeval: Verkeersongeval met Auto of motor(fiets)2Alle verkeersongevallen van auto tot paard met wagen.
Overleden in interneringskamp Vught76(Duitse) burgers en hun kinderen tot Nederlandse SSers en van collaboratie verdachte Nederlanders
Overleden in lazerett door ziekte26Na een ziekte op natuurlijke wijze overleden in het ziekenhuis.
Overleden in lazerett na verwonding134Na verwonding in ziekenhuis overleden.
Overleden in lazerett reden onbekend35Na onbekende reden overleden in ziekenhuis. Vaak niet leesbare oorzaak.
Overleden tijdens transport naar lazarett4Overleden nadat veelal de trein met gewonden werd gebombardeerd (onbekend of dit specifieke treinen waren voor gewondenvervoer of dat ze in gewone treinen werden vervoerd)
Verdronken17Verdronken op zee, in grachten of meertjes. (zowel in vrijetijd als tijdens oorlogshandelingen)
Zelfmoord18Zelfmoord vanwege uitlopende redenen en manieren. Veelal schieten.
Zelfmoord (vermoedelijk/niet bevestigd)1Hierbij wordt zelfmoord vermoed maar ze twijfelen.
Ziekte van griep tot hartaanval (niet bekend waar gestorven)14Door ziekte op natuurlijke wijze overleden. Niet vermeld waar dit is gebeurd.
OnbekendOverigenGeen vermelding op Sterbeurkunde, onleesbaar of geen Sterbeurkunde kunnen vinden

Zelfmoorden (Selbstmord)

Het aantal zelfmoorden in 1945 bedraagt minimaal 18. Ze zijn verspreid over de maanden januari tot en met mei, er dus geen periode dat het aantal bijzonder afwijkt.
De jongste persoon was 19 jaar oud, de oudste was 52. De rangen variëren van manschappen tot onderofficieren.
Op diverse overlijdensaktes staat de manier waarop zelfmoord is gepleegd. Zichzelf doodschieten is de meest voorkomende manier. Soms melden ze er specifiek het gebruikte wapen zoals een Luger P08 of hun K98 geweer.

Bij een aantal zelfmoorden staat specifiek vermeldt dat ze met militaire eer begraven zijn of met militaire eer herbegraven zijn op een later tijdstip. Dit gebeurde enkel als de reden van zelfmoord in hun ogen acceptabel was. Bijvoorbeeld nadat het gezin was omgekomen door een geallieerd bombardement.
Vaak staat er dan Freitod in plaats van Selbstmord op de Sterbeurkunde.

Diverse gevallen in 1945

Bij één persoon is vermeld dat hij door ophanging zelfmoord gepleegd heeft, een ander had de algemene melding dat hij zichzelf had doodgeschoten. Op één kaartje stond een detail dat hij zich doodschoot door zich door de linkerslaap te schieten. Bij een ander geval stond er dat de persoon zelfmoord pleegde doordat hij vermoedelijk geestelijk ziek was.
Maar bij de meesten staat geen specifieke reden en staat er slechts één woordje gekrabbeld op de achterzijde van de Sterbeurkunde: Selbstmord.

Zelfmoord onder vrouwen

In 1945 pleegde een enkele vrouw zelfmoord. Charlotte Dittmar pleegde op 4 april tezamen met haar man Walter Dittmar zelfmoord en liggen naast elkaar begraven in vak BX.

Hoeveel doden per maand

Hoeveel doden vielen er per maand in 1945? Exacte aantallen zijn lastig te benoemen, getallen gebaseerd op personen die op Ysselsteyn liggen zijn wel wat eenvoudiger aan te duiden. Wederom met de kanttekening die ik telkens maak; enkel onder de bekenden, er liggen ook vele onbekenden waar (gedeeltelijke) data van ontbreekt waardoor cijfers altijd bij benadering zijn. Kortom onderstaande cijfers zijn dus gebaseerd op de doden die op Ysselsteyn liggen en waarvan alles bekend is. Doden die zijn overgebracht naar Duitsland of andere thuislanden zijn niet meegeteld. Het is dus geen correcte weergave van het totaal aantal doden aan Duitse zijde.

  • Januari: 995
  • Februari: 1004
  • Maart: 1336
  • April: 2473
  • Mei: 107 (tot en met 5 mei)

Maakt een totaal van 5915 doden. Afwijkingen in totalen zitten in verzamelgraven waar bijvoorbeeld meerdere onbekende doden liggen welke als 1graf geteld wordt.
April was de maand met de meeste doden.

Nederlanders onder de gesneuvelden

Minimaal 218 Nederlanders liggen op Ysselsteyn welke in deze maanden (jan ’45 t/m 5mei) sneuvelden. Niet elke Nederlander werd na de oorlog overgebracht naar Ysselsteyn dus er sneuvelden er meer dan deze 218 uiteraard.

Vier Nederlanders werden gefusilleerd nadat ze gepakt werden tijdens een poging te deserteren en wilden daarbij een Duitse Gruppenführer vermoorden. Het plan werd voortijdig verraden en ze kwamen alle 4 voor een vuurpeloton. Albert Bakker, Aaldert Bremer, Hendricus van Santen en Barend Snoeck. In Amerongen werden vermoedelijk ook vier Nederlanders gefusilleerd op Kasteel Amerongen. Deze werden nadien apart van alle anderen begraven op de oude begraafplaats van Amerongen. Alle eervol gesneuvelden lagen op de nieuwe/algemene begraafplaats te Amerongen.

Van 30 Nederlanders is bekend dat ze overleden in het interneringskamp Vught. Op hun grafkruisen staan geen rangen of functies vermeldt. Waarom ze in kamp Vught zaten is dus zonder verder onderzoek nog niet bekend. Van een enkeling is wel wat achtergrondinformatie bekend. Deze persoon staat zelfs vermeldt op de teamNL pagina van de olympische spelen. Hij deed voor de oorlog eenmalig mee aan de Olympische spelen bij het onderdeel schieten. Hij behaalde echter geen medaille.

Van de meesten onder deze 218 minus bovenstaande 30 personen is wel bekend dat het voornamelijk SSers en Landwachters waren. Een aantal leden van de NSKK en een aantal leden van de Sicherheitsdienst.

Bekijk ook voor andere jaren de doodsoorzaken. (Niet aanklikbare links zijn nog niet verwerkt/online)

Elk bericht is tot stand gekomen door gebruik te maken van diverse bronnen.


2 gedachten over “Doodsoorzaken in 1945”

  1. Hallo,
    Als ik het goed uitgezocht heb, heeft Walter Neumann 1912-12.3.1945 (en dat zou onze opa kunnen zijn) een graf met nummer B.4.90 in Mönchen Gladbach Hardt.
    Wij vroegen ons af welke gegevens er verder voorhanden zijn? Is dit echt “onze” Walter Gunter Neumann”? die getrouwd was met Anna Müller?

    Waar en hoe zouden we dit verder kunnen uitzoeken?

    Vol verwachting en met vriendelijke groet,
    Robin Neumann

    Beantwoorden
    • Hallo Robin,

      Het klopt dat er een Walter Neumann met geboortedatum 02-03-1912 en overlijdensdatum 12-3-1945 op MG Hardt ligt. Had een poos geleden een foto gemaakt van het bord met daarop de namen van alle gesneuvelden op deze begraafplaats.

      Ik heb in Ancestry gezocht naar Walter Neumann en wat spellingsvariaties maar kreeg hem daar niet gevonden. Vaak staat er op een sterbeurkunde uit die tijd wel een partner en ouders vermeld. Helaas kreeg ik dat dus niet gevonden. Op de site van de Volksbund wordt hij wel genoemd.
      https://www.volksbund.de/erinnern-gedenken/graebersuche-online/detail/7cb667a081888a35ee70f059816e6a28

      Geboren in Westinsel en rang/stand was Gefreiter. Misschien dat je hier wat verder mee kunt komen. Volksbund een mail sturen is ook een optie, dit kan soms wel een poosje duren eer je een reactie krijgt.
      Succes met de zoektocht.

      John

      Beantwoorden

Plaats een reactie