Laatste wijziging: 29 januari 2024.
In ‘s-Hertogenbosch aan de Herven 1 vind je een mooie begraafplaats genaamd ‘Begraafplaats Orthen’ met daarop naast de talloze burgergraven ook een aantal oorlogsgraven. Voorheen heette de begraafplaats Groenendaal, maar sinds 2008 is hij hernoemd naar Orthen.
Wanneer je op zoek gaat naar oorlogsgraven kun je het beste op de site van de Oorlogsgravenstichting kijken. Hier staat per begraafplaats een redelijk complete lijst met namen. De lijsten zijn helaas niet compleet waardoor je er wijs aan doet vooraf ook even op Traces of War te kijken of gewoon googlen voor andere sites die melding maken van oorlogsgraven.
Plattegrond
Met enkel een lijst van namen ben je er nog niet. Soms staat er netjes bij waar de graven liggen, maar vaker staat er niks bij of enkel info die je niet kunt gebruiken. Als voorbeeld, op de website van de OGS staat als locatie van een graf “Vak/rij/nummer 12” Succes ermee, daar kun je niks mee. Zonder vaknummer weet je nog niet in welke richting je moet zoeken. Dus dan ga je maar zoeken en rondlopen. Nu kom ik niet enkel voor oorlogsgraven maar ook voor oude burgergraven dus het is geen straf om rond te lopen op een begraafplaats als Orthen.
Kom je echter enkel voor oorlogsgraven dan word je niet vrolijk als je in een park komt zoals Orthen en je moet gaan zoeken. Je kunt veelal hooguit 25 meter vooruit kijken en overal staan struiken, bomen, bosjes en heggen dus dan ben je lang bezig. Les 1, op Traces of war staan GPSmarkers waar je op kunt klikken en er een foto van het graf op die locatie verschijnt. Les 2. Die kloppen vaker niet dan wel. Ik heb nog niet 1x gehad dat deze markers kloppen. Deze lijken dus willekeurig geplaatst te zijn en niet bruikbaar. (Ik praat dus over de graf/monument markers, niet over de locatie van de begraafplaatsen ansich)
De website van de begraafplaats Orthen is echter voorzien van een mooie duidelijke plattegrond met daarop vaknummers en namen van paden. Ook her en der staat er op aangegeven wat het precies voor vak is. Helaas hebben ze niet aangegeven waar de oorlogsgraven liggen. Nu snap ik dat ze niet elk graf kunnen aangeven, maar ook het veldje met oorlogsgraven beheerd door de OGS wordt niet vermeldt. Hieronder de plattegrond van Orthen zelf, met rood heb ik aangegeven waar je een aantal oorlogsgraven kunt vinden.
(Vind je oude graven mooi, loop dan vooral eens door vak 24)
WW1 graf Schot Gilbert McMicking
Als je bij binnenkomst aan de Fort Orthenlaan net voorbij de kapel rechts gaat, de Mariënburg in en dan aan het einde links de Willem de Zwijgerlaan in kom je vanzelf langs het graf van de Schotse Gilbert McMicking. Het graf is eenvoudig te herkennen aan de kenmerkende hagelwitte stèle die standaard gebruikt wordt bij CWGC graven.
Het is een bijzonder graf. Ten eerste is het slachtoffer uit de eerste wereldoorlog en is hij overleden op Armistice day.
Gilbert heeft echter geen actie gezien tijdens de gehele oorlog. Hij zat ten tijde van het uitbreken van de oorlog als student in Duitsland en werd meteen gevangen genomen als vijand. Hij zat hier bijna de gehele oorlog gevangen en aan het einde werd hij uitgeruild tegen Duitse soldaten en kwam hij in Denbosch terecht. Helaas kreeg hij de Spaanse griep en overleed hij op de dag dat de oorlog werd beëindigd.
Bron: Omroepbrabant
Burger oorlogsgraven
We lopen naar vak 19 via de Mariënburg. Loop voorbij de kapel tot je het theehuisje ziet en sla hier voor rechtsaf. Na 10 a 15 meter heb je rechts een onverhard pad met daaraan de 3 oorlogsgraven. Het monument van de omgekomen kinderen is eenvoudig te herkennen. Het staat wel goed verscholen achter diverse bomen, planten en ander groen.
Het linker graf en tevens monument is van de 2 kinderen die op 1 november om het leven kwamen door een ontploffende granaat. Bram Lafeber en Frans Moussault waren enkele weken na de bevrijding van Denbosch aan het spelen toen ze een granaat vonden. Overal in bevrijd gebied lag nog ongesprongen munitie en voor kinderen is zoiets reuze spannend.
Helaas maakt een granaat geen onderscheid tussen een vijandelijke militair en een onschuldige burger en beide jongetjes kwamen om het leven.
De engel slaat zijn vleugels beschermend om de 2 jongens heen die zitten te spelen met de granaat. Prachtig vormgegeven monument. Van de 2 andere graven is mij niets bekend anders dan dat ze tijdens oorlogsgeweld zijn omgekomen.
Karel van Wijngaarden
Loop terug naar het theehuisje en sla ervoor rechtsaf de Berkenlaan in. Hier vind je aan de linkerzijde vak 19 en vak 14 naast elkaar. In beide vakken liggen nog diverse oorlogsgraven. Op Traces of war staan mooie foto’s van diverse graven en 1 ervan had een grote opvallende steen, Karel van Wijngaarden.
Deze zou in vak 14 staan had ik kunnen achterhalen. Driemaal door vak 14 heen gelopen, niks gevonden.
Hoe kon ik over een steen heen kijken die zo’n aparte vorm had en behoorlijk groot was? Tenzij hij niet in vak 14 zou staan……
Ik gaf het op en ging de graven bekijken op datum, kijken of er nog andere oorlogsgraven lagen in vak 14.
Een bepaald graf kwam me bekend voor qua naam en tekst, Karel van Wijngaarden.
Tijdens de oorlog was de zoon des huizes omgekomen door oorlogsgeweld vermeld de steen. Hij was een machinebankwerker en op 17-jarige leeftijd overleden. Zoon van Karel van Wijngaarden welke van beroep sigarenmaker was.
Waarom herkende ik het graf niet? Het is een familiegraf. Als eerste overleed dus zoon Karel in 1945.
Vader Karel overleed in 1950 op 51-jarige leeftijd en werd bijgezet. Moeder Anna werd een stuk ouder en overleed in 1983 op 77-jarige leeftijd en werd ook hier begraven.
Al deze tijd hebben ze de steen gebruikt die te zien is op Traces of war. In 2021 is op 71-jarige leeftijd de broer van Karel (jr) overleden en bijgezet waarna het graf vernieuwd is en het er als een modern graf bij ligt en niet als een graf uit 1945.
Zo zie je maar dat je niet enkel op foto’s kunt afgaan van grafstenen, je moet de graven stuk voor stuk “lezen”.
Familie van Galen
1 steen maakte extra indruk. Hierop staat vermeldt:
"Hier rusten mijn dierbare vader Andreas van Galen en mijn dierbare broer en zusjes Betsie, Henk en Helma, alle overleden door oorlogsgeweld op 22 oktober 1944'
Op deze dag startte de actie met codenaam Alan om Denbosch te bevrijden. Hierbij zijn dus de vader en broer plus zusjes omgekomen. Ze kwamen om doordat een Canadese vlieger werd aangeschoten in zijn vliegtuig, hierbij stuurloos raakte en bommen verloor op de straat waar de familie woonde. De moeder bleef bleef als enige overlevende over. Haar 4e kind, Riek, was die dag in Sittard bij familie.
‘S nachts van 23 op 24 oktober werd er een moordend aantal granaten van 50.000 stuks op de stad afgeschoten door de geallieerden om de Duitse 712de Divisie te verdrijven. De strijd duurde enkele dagen en hierbij vielen onder de burgers 118 doden.
De ellende was voor de familie van Galen nog niet ten einde, het graf meldt ook dat de moeder in 1947 is overleden. In amper 3 jaar is Riek haar vader, moeder, 2 zusjes en broer verloren.
We lopen verder naar de Nederlandse oorlogsgraven in beheer van de OGS. Vervolg via de Berkenlaan, welke langs vak 14 en 19 ligt, tot je bij een trapje komt. Ga naar beneden naar het lager gelegen gedeelte. Als je nu recht vooruit kijkt zie je in de verte de Nederlandse graven liggen.
Nederlandse oorlogsgraven
Op het kruispunt Cavalerielaan en de bevrijdingslaan vind je een ereveldje met een 16tal Nederlandse oorlogsgraven in beheer van de OGS. Een zestiental graven vind je hier in een hofje omgeven door een heg. Ik kon de locatie van deze graven niet makkelijk achterhalen online. Zoals eerder vermeld gaf de site van de begraafplaats zelf ook geen verduidelijking. Achteraf gezien had ik uit de benaming “Bevrijdingslaan” wel een conclusie kunnen trekken.
Dit was ook werkelijk de laatste plek waar ik ging zoeken, ik had de gehele begraafplaats al gehad en had niet verwacht dat in het moderne gedeelte de oorlogsgraven zouden liggen. Deze liggen hier omdat ze pas eind jaren 60 hier begraven zijn.
De begraafplaats is steeds uitgebreid om de zoveel jaar, waardoor je soms logische conclusies kunt trekken dat een graf uit 1850 niet in het nieuwe gedeelte te vinden is. Ik trok de conclusie dat de oorlogsgraven uit de jaren 40 niet in het gedeelte lag wat pas na de jaren 60 is aangelegd. Foute conclusie mijnerzijds daar de OGS dit veld in 1969 heeft aangelegd.
Ik heb een paar graven eruit gepikt en je kunt hieronder de foto’s zien. Helaas voor nu geen tekst en uitleg daar de website van de OGS momenteel onderhevig is aan onderhoud en er nog teksten en informatie ontbreekt.
Update. Toch een interessant verhaal gevonden.
Gijs van Elten
Dit graf vind je rechts bij het bankje, het eerste graf wat je tegenkomt. Het opvallende is de leeftijd. Op 15 jarige leeftijd overleed Gijs in Denbosch. Gijs was lid een blokploeg, die herstellen oa oorlogsschade. Zo was Gijs bezig met het verstevigen van een schuilplaats toen hij van een afstand door een Duitse scherpschutter in zijn achterhoofd werd geschoten. Hij werd zwaargewond afgevoerd naar een militaire arts maar deze kon niets meer voor hem doen. Hij werd naar huis gebracht en overleed even later.
Bron Kliknieuws.
Gebruikte bronnen:
– Kliknieuws fam van Galen
– Begraafplaats Orthen website
– Oorlogsgravenstichting
– Omroep Brabant
– Erfgoedshertogenbosch
– Traces of war
– Eigen foto’s.